Du lịch cùng thi ca Huế.- Võ Quê

Details

Category: Văn

Published Date

Written by Võ Quê

Hits: 5916

      Huế, bên cạnh những giá trị lịch sử, văn hóa vật thể mà ai cũng biết, Huế còn là xứ sở của thơ ca, âm nhạc, nghệ thuật… Chỉ trong một không gian thành phố thôi mà Huế đã hình thành nhiều câu ca dao, nhiều câu hò, điệu hát ru… gợi nên hình ảnh một cảnh quan thiên nhiên trữ tình, thơ mộng cũng như sinh hoạt đời thường của người dân Huế xưa, nay. Từ việc bắt gặp ngọn nguồn thơ ca ấy, lâu lắm rồi, tôi cứ ôm ấp hoài về một cuộc hành trình du lịch Huế theo những địa danh được nhắc đến trong câu hò tiếng hát của người xưa. Biết đâu cái ý tưởng tâm thành của tôi trong tương lai Huế sẽ có thêm một sản phẩm du lịch mới để phục vụ du khách trong và ngoài nước với tên gọi: Du lịch cùng thi ca Huế.

      Này nhé! Xin mời cùng tôi chon Phu Văn Lâu là điểm xuất phát đầu tiên. Trong khi chưa có một cô gái Huế với nghiệp vụ thuyết minh du lịch đi cùng trong tour đầu tiên này, tôi xin tình nguyện làm người hướng dẫn và cất giọng hò mái nhì quen thuộc với lời ca của thi sĩ Ưng Bình:

Chiều chiều trước bến Văn Lâu

Ai ngồi ai câu ai sầu ai thảm

   Ai thương ai cảm

Ai nhớ ai trông

   Thuyền ai thấp thoáng bên sông

                Đưa câu mái đẩy chạnh lòng nước non

     Thông qua câu hò này du khách được biết thêm rằng đây là câu hò nhắc nhở đến cụ Trần Cao Vân và vua Duy Tân mật hẹn tại bến Văn Lâu để mưu chuyện chống Pháp (“Tiếng hát sông Hương” trang 51, xuất bản năm 1972. Ưng Bình Thúc Giạ Thị).

     Những câu ca dao tiếp theo trong khu vực kinh thành này lại được ngân vang ngợi ca đại nội với Ngọ Môn, kỳ đài Huế, điện Cần Chánh… nhưng đồng thời cũng nói lên nỗi bất hạnh của người phụ nữ một thời “sinh em ra phận gái chớ hỏi chốn kinh thành làm chi” bởi khi đã vào cung cấm rồi thì việc gặp lại cha mẹ, người thân nơi quê nhà yêu dấu ấy là điều không thể!

- Ngọ Môn năm cửa chín lầu
Kỳ đài ba cấp Phu Văn Lâu hai tầng

- Ngọ Môn năm cửa chín lầu

Một lầu vàng tám lầu xanh

   Ba cửa thẳng hai cửa quanh

               Sinh em ra phận gái chớ hỏi chốn kinh thành làm chi

  - Ai ơi chớ phụ đèn chai

              Thắp trong Cần Chánh sáng ngoài ngọ Môn

      Rời Phu Văn Lâu, rời Đại Nội, theo hướng tây thành phố Huế du khách tiếp tục đến cầu Bạch Hổ, tạm dừng chân nghe tiếp một bài ca khái quát cảnh quan non nước Thần Kinh. Khúc âu ca đã trỗi giọng tình, quê hương thanh bình đang đón đợi khách muôn phương về chung cuộc hòa âm:

 Đất Thừa Thiên trai hiền gái lịch

Non xanh nước biếc điện ngọc đền rồng

Tháp bảy tầng ,Thánh miếu, Chùa Ông

Chuông khua Diệu Đế trống rung Tam Tòa

  Cầu Trường Tiền sáu nhịp bắc qua

               Tả Thanh Long hữu Bạch Hổ đến đây đợi khách âu ca thanh bình

     Chưa hết ngẩn ngơ với các công trình kiến trúc được nhắc đến trong những dòng lục bát nêu trên, Kim Long – một địa danh nổi tiếng với mười bốn chữ mượt mà gợi tình đã hiện lên trước mặt:

Kim Long có gái mỹ miều

Trẩm thương trẩm nhớ trẩm liều trẩm đi

Giai thoại vua Thành Thái lên tuyển nữ binh tại Kim Long theo cuốn “Giai thoại trào phúng trong thi ca xứ Huế” của Hoàng Trọng Thược xuất bản năm 1973 lại được đem hầu chuyện cùng du khách cùng mối cảm hoài về những cuộc tình hợp tan, bèo nước trên từng con nước sông Hương.

         - Tình về Đại Lược duyên ngược Kim Long

         Đến đây là chỗ rẽ của lòng,

         Gặp nhau còn biết trên sông bến nào

     Sau chút cảm hoài sâu lắng nhớ nhớ, thương thương ấy, tháp bảy tầng chùa Thiên Mụ linh thiêng chợt hiện. Tâm hồn du khách trở nên tĩnh tại, an nhiên. Gió sông Hương hiền hòa êm mát trong đôi dòng lục bát:

Gió đưa cành trúc la đà
Tiếng chuông Thiên Mụ canh gà Thọ Xương

     Nhưng hình như Huế vốn là nơi thường có những nỗi đoạn trường, u uẩn nên từ hai câu tả cảnh chùa Thiên Mụ lại lồng vào “cái tình chi” khắc khoải đôi đường:

Gió đưa cành trúc la đà
Tiếng chuông Thiên Mụ canh gà Thọ Xương

  Thuyền về xuôi mái dòng Hương

Đến đây tâm sự đôi đường đắng cay

     Tạm bái biệt chùa Thiên Mụ, du khách tiếp cận các danh thắng khác:

 Văn Thánh trồng thông
Võ Thánh trồng bàng
Ngó vô Xã Tắc hai hàng mù u

Qua câu ca du khách biết thêm cách quy hoạch cây trồng trên các công trình kiến trúc của kinh thành Huế. Bóng mát từ những hàng cây trong câu ca dường như cũng lung linh.

Địa danh Hương Hồ, Long Hồ, Ngọc Hồ từ lâu nổi tiếng với biếc xanh cây trái, vườn tược sum suê tươi tốt. Nơi đây nổi tiếng một thời các đặc sản vườn xanh: thơm, mít, dâu…

Đưa em cho tới làng Hồ

Em mua trái mít em bồ trái thơm

Trái thơm là trái thơm non

  Bỏ vô hũ mắm ăn chon như dừa

 

    Tọa lạc ở làng Ngọc Hồ ven dòng Hương Giang là  núi Ngọc Trãn với tên chữ dân dã là Hòn Chén nơi ngày xưa người Chàm thờ nữ thần PoNagar, sau đó người Việt theo Thiên Tiên Thánh Giáo tiếp tục thờ bà dưới xưng Thánh Mẫu Thiên Y A Na, hằng năm có hai lễ hội lớn diễn ra nơi đây: “Tháng bảy giỗ cha, tháng Ba giỗ mẹ”:

 Nước đầu cầu, khúc sâu khúc cạn
Chèo qua Ngọc Trãn đến vạn Kim Long
Sương sa, gió thổi lạnh lung
Sóng xao, trăng lặn chạnh lòng nhớ thương

 Tại điện Hòn Chén (điện Huệ Nam) làn điệu chầu văn ngân lên cùng vũ điệu thượng ngàn. Âm thanh cung đàn, gọng hát hòa quyện hương trầm cùng màu sắc lung linh nến đỏ hương hồng có lẽ đã làm du khách ngẩn ngơ hồn và cảm nhận một Huế hào hoa, lãng mạn, một Huế”có khi vui thú sơn hà, ba ngàn thế giới đâu là chẳng chơi…” mà ngã ba Tuần là điểm hẹn cho những ai phong lưu người điệu.

Thuyền rồng năm chiếc chèo chơi
Ngã ba Tuần lãnh là nơi đi về

     Vượt cầu Tuần sang bờ nam non ngàn núi biếc, Ngự Bình khiêm tốn tĩnh tọa hài hòa với dòng Hương êm đềm để từ đó Huế còn được gọi tên là non nước Hương Bình.

     Mượn hình dáng non Bình, mượn sắc màu nước sông An Cựu. người Huế muốn ngợi ca lòng chủy chung như nhất để đừng có những cuộc biệt ly sầu thảm, để người nữ, người nam khi đã tìm đến nhau bằng tình cảm lứa đôi thì quyến luyến, nâng niu đời nhau hết kiếp người:

Núi Ngự Bình trước tròn sau méo

Sông An Cựu nắng đục mưa trong

Vì ai ăn ở một dạ hai lòng

  Cho loan không ôm lấy phượng,

  Phượng chẳng bồng lấy loan

 

     Có một đặc sản Huế nay đã thất truyền nhưng khi đã nghe tên An Cựu thì ta không thể không liên tưởng, ấy là “gạo de”. Gạo de mà ăn với tôm rằn thì có nguồn dinh dưỡng tốt. Tinh thần hiếu hạnh của người Huế được đề cao bằng những hình tượng giản đơn như gạo với tôm cung phụng mẹ già. Ai hiếu thảo với mẹ cha, người ấy sẽ thành danh trong cuộc đời này:

Tôm rằn lột vỏ bỏ đuôi

Gạo de An Cựu mà nuôi mẹ già

     Nếu cứ bám từng địa danh mà kể thì nội dung vô cùng phong phú. Mỗi tên đất, tên miền đều gắn liền cùng gia thoại.

      Cầu Trường Tiền cũng là một điểm nhấn trong cuộc hành trình du lịch Huế. Các loại hình văn học nghệ thuật đã đưa hình ảnh cầu Trường Tiền ra khắp nơi trên châu lục. Mượn cầu Trường Tiền người Huế không muốn đổ lỗi cho nhau khi có cuộc tình xa. Chỉ có trời mới làm cho hai ta cách ngăn!

Cầu Trường Tiền sáu vài mười hai nhịp

Em đi không kịp tội lắm ai ơi

Bởi vì ai mà em phải mang tiếng chịu lời

 Có xa nhau đi nữa cũng tại trời mà xa

     Còn câu ca dao dưới đây đã làm nhiều người liên tưởng đến giọng thơ Bút Tre: “Liên Xô rất đổi tự hào, ông Ga-ga-rỉn bay vào vũ tru (trụ). À thì ra trước Bút Tre, ngày xưa ấy Huế đã có loại thơ ni rồi!

Chợ Đông Ba đem ra ngoài giại

Cầu Trường Tiền đúc lại xi-moon (xi-măng)

Ai người lỡ chuyện chồng con

               Đến đây tính cuộc vuông tròn trăm năm

     Chợ Đông Ba một thời nối Đập Đá bằng những con đò ngang hiền lành phúc hậu. Rồi những con đò dọc về Vỹ Dạ, làng Sình, về với phá Tam Giang đầy ắp chuyện ân tình, nhơn ngãi:

- Đò từ Đông Ba đò qua Đập Đá

Đò về Vỹ Dạ thẳng ngã ba Sình

Lờ đờ bóng xế trăng chênh

Theo nhau cho tron mối tình nước non

- Bến chợ Đông Ba tiếng gà eo óc
Bến chùa Thọ Lộc tiếng trống sang canh
Giữa sông Hương rợn sóng khuynh thành
Đêm khuya một chiếc thuyền mành ngửa nghiêng

     Nhắc tên Vỹ Dạ, du khách không thể quên chuyện cuộc tình giữa nhà thơ Hàn Mặc Tử và một cô gái nơi đây. Văn học đã đưa Vỹ Dạ đến tận cùng của vẻ đẹp:

- Thuyền ai đậu bến sông trăng đó 

Có chở trăng về kịp tối nay

Mỗi công trình ở bờ bắc cầu Trường Tiền như cuốn hút chân người:

Đông Ba Gia Hội hai cầu

  Ngó qua Diệu Đế trống lầu giá chuông

     Cách cầu Gia Hội, chùa Diệu Đế không xa về hướng đông, chợ Dinh “ bán áo con trai” với giai thoại một vị quan trong triều Nguyễn muốn chợ Dinh chỉ bán áo con trai để cầu tự đã đi vào câu hò ru em quen thuộc:

 Ru em cho théc cho muồi

Để mẹ đi chợ mua vôi ăn trầu

Mua vôi chợ Quán chợ Cầu

Mua cau Nam Phổ mua trầu chợ Dinh

Chợ Dinh bán áo con trai

Triều Sơn bán nón Mậu Tài bán kim

    Các tên gọi Chợ Dinh, Nam Phổ, Triều Sơn, Mậu Tài… cũng mở ra những cảnh quan sinh động. Chữ  trầu cau làm ta hình dung chuyện dựng vợ gã chồng, chữ nón, kim gợi dáng người nữ Huế công dung ngôn hạnh. Huế từ câu hò ru em mà đằm thắm, lạ chưa!

     Điểm cuối của chuyến đi này là tìm về đặc sản Thuận An. Bên cạnh cá, tôm, mực tinh tươi, ngon lành, bổ dưỡng, vò vọ (ghẹ) ở Thuận An lại được đưa vào văn học dân gian, vò vọ ở Thuận An có hai nguồn cung cấp là vò vọ nước lợ  phá Tam Giang và vò vọ sinh sống ngoài biển.

     Thi ca xứ Huế qua các địa danh được người dân chương trình qua các làn điệu hò mái nhì, hò ru em, hò giả gạo, hát chầu văn, ngâm thơ, làn điệu vè… có lẽ cũng đã tròn đầy. Hải sản Thuận An đã hào soạn đón mời du khách. Cũng nhờ có chuẩn bị cho cuộc đi này nên tôi xin được mời du khách nâng ly rượu Chuồn, gõ chén hát chơi:

Vò vọ mà chắm muối rang
Ai thích ăn vò vọ tìm Thuận An mà về!

 

Võ Quê

(Trại sáng tác Bãi Cháy, Quảng Ninh - 14.11.2012)